İlki Konya’da yaşandı.  Ulusal şehidimiz Kubilay’ı anma törenleri sırasında bir grup genç ki, lise çağı gençleri idiler, bir bildiri sundular topluma.  Bildiriyi okuyan lise ikinci sınıf öğrencisi delikanlı, sınıfından derdest edilerek kolluk güçlerince önce karakola ve sonra da yargıya sevk ediliverdi.  Tutukladılar genci.  Toplumsal tepki üzerine ve hukuk bilgisi ağır basan insanlarımızın çabası sonrası, ertesi gün tutuksuz yargılanmak üzere salıverildi.  Hukuki gerekçe açıklandı bu arada; makul şüphe!

İkinci olay ise daha yenidir.  Gazeteci yazar Sedef Kabaş, sosyal medyaya attığı bir kısa mesaj sonrası evinden alındı, kendisinin bilgisayarı ve oğlunun tableti ile birlikte.  Adliye sorgusu sonrası şimdilik özgürlüğüne kavuştu.  Adına tweet denen kısa mesajın meali ise şöyle; “Yolsuzlukları hırsızlık saymayan yargıcı unutmayın!”.  Yani kısacası Sayın Kabaş’ta makul şüphe zanlısıdır, tehdit koktuğu makul bulunan mesajı ile!

TDK Sözlüğü, makul kelimesini ‘akla uygun gelen’ olarak tanımlıyor.  Şüphe sözcüğü ise şöyle imiş;  ‘zihnin bir şey için var veya yok diyemeyerek duraksaması’.

Yani, kısacası makul şüphe, göreceli bir anlamla karşımıza çıkıyor; hukukçulara bakılırsa da yasalar asla muğlak (göreceli) anlamı ile yazılmazmış!

Hukuksal anlamı ile makul şüphe; “hayatın akışına göre somut olaylar karşısında duyulan endişe” olarak kısaca anlamlandırılabilinir.

Batı hukuk sisteminde yüksek şüpheli kavramı ile ifadesini bulan bu terim, terör potansiyeli olabilecek olaylara bir önlem olarak düşünülmüştür.  Fransa, Almanya, İngiltere, Hollanda ve A.B.D. de böylece yorumlanmış.  Temeli de El Kaide türü olaylar sonrasına denk düşüyor.

Bir de kuvvetli şüphe (şübhe-i kavi) terimi var, bizim hukuk anlayışımızda.  Ki, sanırım batılıların ‘yüksek şüphe’ dedikleri kavramla örtüşüyor.  Kuvvetli şüphe; “delillerle desteklenen, somut sonuçlu, sanıklarla ilgisi kesinlikle saptanan suçların işlenmiş olması” tanımı ile algılanıyor.  Yani, makul şüphe gibi göreceli bir yaklaşım değildir.

AK-ŞAKA hukuklu veya hukukçu değildir (tıp eğitimli bir emeklidir).  Ancak bir T.C. Vatandaşı olarak olaylar karşısında duyarlıdır ve kişisel sorumluluk sahibi olarak olgulara ‘neden, niçin’ diye bakmak üzere eğitilmiştir.  Bu gözle irdelerse makul şüpheyi, en azından özel yaşama ve ifade özgürlüğüne müdahale olarak algılanması tehlikesini içinde barındırmakta olduğunu anlayabilmektedir.

Makul şüphe;

• Yönetimin daha çok otoriterleşmesinin önünü açmaktadır;
• AKP İktidarı’nın talepleri ile yurttaşların yaşam tarzları baskı altına alınmaktadır;
• Yasakları arttırmakta, kişisel özgürlüğü kısıtlamaktadır;
• Muğlak (göreceli) bir kavram oluşu sonrası yanlış tanı konabilecek ve yanlış yargılamalara yol açabilecek potansiyele sahiptir.
• Makul şüphe ile yakında; makul kolluk kuvvetleri, makul savcı, makul yargıç ve hatta makul doktor kadrolaşmasının önü açılabilecektir.

Son iki olay sonrası gerek emniyet güçlerinin aceleci davranışları ve gerekse yargının önce tutuklama ve sonra da bırakma kararının ikircikli oluşu; sanırım AK-ŞAKA’nın son yasa konusundaki makul şüphesini desteklemektedir ve hatta bu yasanın değişmemesi halinde toplumsal baskının artacağının kuvvetli şüphesini beraberinde getirmektedir!

***

Osmanlıca meraklılarının dikkatine;

“Kanun-u Esasi (7 Zilhicce 1293 -23 Aralık 1876-);

  Düstur- Birinci Tertip (Cilt: 4, S: 1-40)

Madde 18: Tebaa-i Osmaniye’nin hidemat-ı Devlette istihdam olunmak için, devletin lisan-ı resmisi olan TÜRKÇE’yi bilmeleri şarttır.

Makul şüphe zanlısı sayılmamak için, özellikle kimlerin dikkatine sunulur demekten makul nedenlerle kaçınıyor ve sayın yargı mensuplarına saygılarımı sunuyorum!..

                                                                                                    Erdal Akalın (02.01.2015)